CentOS Nedir?

CentOS (Community Enterprise Operating System), Red Hat Enterprise Linux (RHEL) kaynak kodları üzerine inşa edilmiş, ücretsiz ve açık kaynak kodlu bir Linux dağıtımıdır. Kurumsal düzeyde kararlılık ve uzun süreli destek sunan CentOS, özellikle sunucu ortamlarında yaygın olarak kullanılan güçlü bir işletim sistemidir. Bu kapsamlı rehberde, CentOS’un tarihçesini, teknik özelliklerini, kullanım alanlarını ve geleceğini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

CentOS’un Tarihsel Gelişimi

2004 yılında, RHEL’nin açık kaynak kodlu yapısından yararlanarak başlatıldı. Temel kronoloji:

• 2004: İlk kararlı sürüm (CentOS 2) yayınlandı
• 2014: Red Hat resmi olarak CentOS’u desteklemeye başladı
• 2020: Stream’in duyurulması ve geleneksel CentOS’un sonlandırılması
• 2021: Stream’in ana odak haline gelmesi

CentOS’un Red Hat ile ilişkisi, RHEL’nin kaynak kodlarını temel almasıyla şekillenir. Red Hat’in 2014’te CentOS projesini resmen benimsemesiyle birlikte daha yapısal bir destek sağlandı.

CentOS’un Teknik Özellikleri

1. Temel Yapı:

• RHEL kaynak kodlarına dayalı
• RPM tabanlı paket yönetimi
• YUM/DNF paket yöneticisi
• systemd init sistemi

2. Güvenlik ve Kararlılık:

• SELinux (Security-Enhanced Linux) desteği
• Düzenli güvenlik güncellemeleri
• Uzun süreli destek (10 yıla kadar)
• Güvenilir yazılım depoları

3. Donanım Desteği:

• x86_64, ARM64, POWER mimarileri
• Geniş donanım uyumluluğu
• Bulut ve sanallaştırma desteği

4. Sürüm Politikası:

• Ana sürümler 3-5 yıl aralıklarla
• Küçük güncellemeler düzenli olarak
• Her sürüm 10 yıl güvenlik güncellemesi alır

CentOS Çeşitleri ve Sürümler

CentOS’un temel varyantları:

CentOS Linux (Geleneksel):

• RHEL’nin birebir yeniden derlenmiş hali
• Son kararlı sürüm: CentOS 7 (2024’e kadar destek)

CentOS Stream:

• RHEL’nin geliştirme sürümü
• Sürekli güncelleme modeli
• RHEL’nin bir sonraki sürümünün önizlemesi

CentOS Alt Projeleri:

• Atomic Host (Container odaklı)
• Hyperscale (Büyük ölçekli dağıtımlar için)
• ARM (ARM mimarisi için optimize edilmiş)

CentOS Kurulum Rehberi

Temel Kurulum Adımları:

1. ISO indirme (resmi sitesi)
2. Kurulum medyası oluşturma (USB/DVD)
3. BIOS/UEFI ayarlarında önyükleme sırası değişikliği
4. Kurulum sihirbazını başlatma

• Disk bölümleme (LVM önerilir)
• Ağ yapılandırması
• Kullanıcı ve root şifresi ayarlama
• Yazılım seçimi (Minimal, GNOME, Server gibi)

Kurulumu tamamlama ve sistemi başlatma

Minimum Sistem Gereksinimleri:

• 2 GHz işlemci
• 2 GB RAM (önerilen 4 GB)
• 20 GB disk alanı
• 64-bit mimari desteği

Kullanım Senaryoları

CentOS’un yaygın kullanım alanları:

Web Sunucuları:

• Apache/Nginx entegrasyonu
• PHP, MySQL/MariaDB desteği
• cPanel/WHM uyumluluğu

Veritabanı Sunucuları:

• PostgreSQL
• MongoDB
• Oracle Database

Bulut ve Sanallaştırma:

• OpenStack platformu
• KVM sanallaştırma
• Docker ve Podman desteği

Kurumsal Uygulamalar:

• ERP sistemleri
• CRM çözümleri
• Büyük ölçekli veri işleme

Ağ Altyapıları:

• DNS sunucuları (BIND)
• DHCP sunucuları
• Güvenlik duvarları

Avantajları ve Dezavantajları

Avantajlar:
✔ RHEL ile %100 uyumluluk
✔ Uzun süreli destek garantisi
✔ Kurumsal düzeyde kararlılık
✔ Geniş dokümantasyon ve topluluk desteği
✔ Güvenlik odaklı yapı
✔ Ücretsiz lisans modeli

Dezavantajlar:
✖ Masaüstü kullanımı için ideal değil
✖ En güncel yazılımları içermeyebilir
✖ Stream’in kararlılık sorunları
✖ Ticari destek gerektiğinde sınırlı seçenekler

CentOS vs Diğer Sunucu Dağıtımları

CentOS Stream ve Gelecek

Red Hat’in 2020 kararıyla geleneksel sürümlerinin yerini Stream aldı. Bu değişimin temel özellikleri:

• Rolling Release Modeli: Sürekli güncelleme akışı
• Geliştirme Platformu: RHEL’nin bir sonraki sürümünün test ortamı
• Kullanım Senaryoları:
• Geliştiriciler için test ortamı
• Kesin kararlılık gerektirmeyen sistemler
• RHEL’ye geçiş öncesi testler

Alternatif olarak ortaya çıkan projeler:

• Rocky Linux (kurucuları tarafından)
• AlmaLinux (CloudLinux tarafından desteklenen)

CentOS Komutları ve Yönetim

Temel Sistem Komutları:

# Paket yönetimi
sudo yum update # Sistem güncelleme
sudo yum install paket_adi # Paket kurma
sudo yum remove paket_adi # Paket kaldırma

# Sistem yönetimi
systemctl start servis_adi # Servis başlatma
systemctl enable servis_adi # Servis otomatik başlatma
journalctl -xe # Sistem loglarını görüntüleme

# Güvenlik
sudo firewall-cmd --list-all # Güvenlik duvarı kuralları
getenforce # SELinux durumunu kontrol

CentOS için Önerilen Uygulamalar

Web Sunucuları:

• Apache HTTP Server
• Nginx
• Lighttpd

Veritabanları:

• MySQL/MariaDB
• PostgreSQL
• Redis

Programlama Dilleri:

• Python 3
• PHP
• Node.js

Güvenlik Araçları:

• Fail2ban
• ClamAV
• Lynis

Sonuç ve Gelecek Önerileri

Özellikle sunucu ortamlarında güvenilirliğini kanıtlamış bir Linux dağıtımıdır. CentOS Stream’in geleneksel CentOS’un yerini almasıyla birlikte:

✔ Kararlılık isteyenler için: RHEL veya Rocky Linux/AlmaLinux
✔ Geliştirme ortamları için: Stream
✔ Yeni projeler için: Alternatif dağıtımları değerlendirme

CentOS’un resmi dokümantasyonunu inceleyerek ve topluluk forumlarını takip ederek sistem yönetimi becerilerinizi geliştirebilirsiniz. Sunucu güvenliği ve kararlılık konusunda CentOS tabanlı sistemler, uzun yıllar boyunca önemli bir seçenek olmaya devam edecektir.